Maandenlang stonden de monumentale gevels aan de Hofplaats in de steigers. Nu de steigers zijn ‘gezakt’ zien de gevels er weer als nieuw uit. Of beter gezegd: als vanouds. Hoe herstel je een monumentale gevel die al verschillende renovaties heeft ondergaan?
Gebouw A aan de Hofplaats, met links de Kortenhorstvleugel, rechts de dienstvleugel van het Nieuw Stadhouderlijk Kwartier
De gerenoveerde gevel van gebouw A van de Tweede Kamer aan de Hofplaats bestaat uit verschillende gebouwen uit verschillende tijdsperiodes. We vinden aan de Hofplaats niet alleen de dienstvleugel van het 18e-eeuwse Nieuw Stadhouderlijk Kwartier, maar ook een uitbreiding daarvan uit 1877. En de relatief nieuwe Kortenhorstvleugel uit de jaren ‘60 van de vorige eeuw.
Voor de uitvoering van het gehele werk is in de opdracht geformuleerd alleen technisch noodzakelijk herstel uit te voeren. Daarom is lokaal gekeken naar wat te doen. Robert Fernhout is als werkorganisator bij aannemer Nico de Bont nauw betrokken en vertelt over het proces. “Het Rijksvastgoedbedrijf, Monumentenzorg en adviseurs sturen hier sterk op en hebben aangegeven wat wel en niet uit te voeren. Vakmensen zijn vervolgens maandenlang aan de slag geweest met het ‘inboeten’ en voegwerk van de gevel.”
Onomkeerbare schade
Na diverse renovaties in het verleden waren er meerdere uitdagingen in het metsel- en voegwerk te vinden. In het verleden zijn wel eens verkeerde besluiten genomen die veel onomkeerbare schade hebben veroorzaakt aan de monumentale gevels. Zo is het voegwerk bij eerdere renovaties verkeerd verwijderd, waarbij in de historische baksteen is gezaagd. De stenen raakten beschadigd en de voegen verloren hun originele vorm. De van origine smalle voeg, die nog wel in de rest van de gevel zit, is er niet meer.
“In dit eerder gerenoveerde metselwerk zat een voegmortel op basis van cement, waardoor de waterhuishouding in de gevel niet goed is,” legt Robert Fernhout uit. “De gevel kan regenwater en vocht niet op de juiste wijze afvoeren. Hierdoor ontstaat serieuze schade aan het metselwerk en dat was ook hier goed zichtbaar. De cementvoeg diende vervangen te worden door een juiste voeg op basis van een ademende kalkmortel.”
Aansluiten bij laatste renovatie
“De uitdaging die ontstond was: hoe zorg je nou dat iets dat in 2025 hersteld wordt exact lijkt op wat een mengeling is van oud historisch juist voegwerk en voegwerk dat in eerdere renovaties verkeerd is aangebracht?” Het originele – historische - voegwerk is een dunne snijvoeg met een lichte daggestreep. Een daggestreep is een streep in het midden van de horizontale (lint)voeg. Voor de nieuw voeg is besloten om een bredere voeg met een lichte daggestreep toe te passen, hoe vreemd dat ook is. Er is gekozen voegwerk aan te brengen dat aansluit bij de laatste renovatie in de jaren negentig.
Het voegwerk is uitgevoerd met een kalkmortel en ‘ouder’ gemaakt. De basis is een snijvoeg met een daggestreep en door deze licht te kloppen met een zachte handveger lijkt de voeg meer ‘versleten’. Ook is het voegwerk plaatselijk geretoucheerd om de kleur beter bij de voegkleur van de overige bestaande gevel te laten aansluiten.
Uitboeten
In het metselwerk zaten meerdere schades, veel hebben te maken met besluiten die in het verleden gemaakt zijn. Maar de belangrijkste oorzaak van de beschadigingen aan metselwerk was roestend staal van de verschillende constructieve blindankers; de in het metselwerk verborgen ankers. Door roesten kan het staal 6 tot 8 keer in volume toenemen, en zo het metselwerk kapot drukken.
Robert over de roestende blindankers: “Hier is lokaal het metselwerk uitgenomen – uitboeten genaamd – en het anker gedemonteerd, hersteld en roestwerend behandeld. Na het terugplaatsen van het ankers zijn deze omwikkeld met vetband en is het metselwerk hersteld. Voor de nieuwe bakstenen zijn replicastenen gebakken bij een gespecialiseerde steenfabriek die alleen maar stenen maakt voor restauraties. Er is gezocht naar stenen met dezelfde eigenschappen als het historische metselwerk.”
Afgerond inboetwerk aan de gevel van het Nieuw Stadhouderlijk Kwartier
De bovenste twee lagen metselwerk zijn herstellingen van de jaren negentig. De onderste drie lagen zijn uitgevoerd in 2025. Hier zie je duidelijk dat de aansluiting bij de eerdere renovaties gezocht is.