Luisterverhaal eten en drinken op het Binnenhof

Welkom op het Binnenhof en wat leuk dat je naar ons verhaal luistert.
Een verhaal over 800 jaar eten en drinken op het Binnenhof, van reigers op het menu tijdens grote diners, tot een kommetje tomatensoep in de kantine.
In die 800 jaar is er op het Binnenhof veel veranderd. Schuif maar aan tijdens een groot diner en steek je neus in heerlijk geurende specerijen.

1. De Veertiende eeuw – Spektakel in de Ridderzaal
We staan in de Ridderzaal, op dit moment dé plek voor grote feesten en het ontvangen van belangrijke gasten. Zie je die man daar, aan het hoofd van de tafel? Dat is graaf Albrecht van Beieren. Hij woont op het Binnenhof en hier wordt straks de eerste gang geserveerd.

Aan lange, prachtig aangeklede tafels zit een groot gezelschap, bestaande uit hoogwaardigheidsbekleders en graven. Belangrijke mensen en dus wil graaf Albrecht indruk maken. En hoe kan dat beter dan met een groot diner?

Ho, we moeten even stil zijn. De graven gaan bidden voor het eten …
Ja, we kunnen weer praten. Het ‘geloof’ is erg belangrijk, daarom wordt er op woensdagen en vrijdagen gevast. Of nou ja, écht vasten is het niet. Want mensen mogen wel vis blijven eten. En watervogels en bevers worden voor het gemak ook als vissoort gezien.

Ruik je dat? De geur van specerijen. Kaneel, nootmuskaat en galanga, dat is een soort gember. Dure kruiden die via de zijderoute het Binnenhof hebben bereikt. De gasten komen niets te kort. Er is haring, gedroogde platvis, spreeuw, vink, wulp en houtsnip. Genoeg voor iedereen. Maar het eten is vooral een spektakel. Met marsepeinen kastelen en … is dat nou een gebraden kip verkleed als ridder bovenop dat varken?!

Albrecht van Beieren maakt er echt iets moois van. Deze maaltijden zijn een manier om plezier te hebben tussen belangrijke mensen. Met dichters en muzikanten zorgt hij bovendien dat zijn gasten tijdens het eten passend vermaakt worden. Met de overdaad van deze diners toont Albrecht zijn status als graaf van Holland.

Voordat we verder gaan wil ik je nog één ding vertellen. Net buiten de Ridderzaal was vroeger niet alleen een moestuin, maar ook een reigerbos. Daar werden reigers gefokt om op het Binnenhof te eten. Zullen we er eentje meenemen voor onderweg?

2.  Zeventiende eeuw - Stadhouders genieten van nieuwe kooktechnieken
We lopen opnieuw op het Binnenhof. We zijn 300 jaar verder en dat is te zien. De Ridderzaal staat er nog, maar wordt niet meer gebruikt voor grote feesten. Het Binnenhof is verbouwd en uitgebreid met kantoren en vergaderzalen voor de Staten-Generaal. De edelieden hebben plaatsgemaakt voor stadhouders zoals Maurits van Oranje. Kijk, daar zal je hem hebben.

Het is een stuk drukker op het Binnenhof dan in de veertiende eeuw, vind je niet? Én ook internationaler. Dat zorgt ervoor dat er nieuwe smaken vanuit bijvoorbeeld Spanje en de Zuidelijke Nederlanden in de keukens van het Binnenhof belanden.

Toch lijkt deze tijd nog wel een beetje op de veertiende eeuw qua eten. Er zijn nog steeds grote diners om status te tonen. Dezelfde kruiden en specerijen worden gegeten, al worden die nu direct opgehaald via de koloniale handel.

En achter de schermen is er ook een hoop anders. Loop maar eens met me mee naar de keuken. Door nieuwe uitvindingen zoals ovens, hoeven mensen niet meer op open vuur te koken. Dat zorgt ervoor dat het mogelijk is ingewikkeldere baktechnieken te gebruiken. Combineer dat met de opkomst van suiker en je krijgt een nieuw soort koks op het Binnenhof: banketbakkers. Gebakjes in overvloed dus. Daarnaast wordt suiker gebruikt als conserveermiddel, waardoor eten veel langer bewaard kan blijven.

Volgens mij gaat het diner bijna van start. Zullen we weer binnen kijken? In deze tijd eten ze op volgorde van rang. Eerst schuift natuurlijk de stadhouder aan met zijn gevolg. Als zij klaar zijn nemen de hoogste hofleden hun plekken in. Als allerlaatsten mogen de kokshulpjes de restjes opeten. Of nou ja, restjes … er wordt zó ontzettend veel eten bereid, dat ook zij niets tekortkomen. Het is …

Wacht even.

Moet je zien, de stadhouder heeft een tonijn! Die is super zeldzaam. Als die vis gevangen wordt, belandt-ie natuurlijk meteen in de handen van de edelen. Misschien is het wel een geschenk aan Maurits. Hoeven wij niet mee aan te komen op een verjaardag in onze tijd.

3. Na de renovatie - Een snelle hap en een koffie to go
En hoepla, We zijn weer terug in onze eigen tijd. Of nou ja, eigenlijk al weer een paar jaar in de toekomst. De Binnenhofrenovatie is net afgerond en de politici, ambtenaren, journalisten en toeristen lopen weer om ons heen. Ik zal je laten zien hoeveel er op het gebied van eten veranderd is, sinds de veertiende en zeventiende eeuw.

Er zijn, zoals je ziet, geen diners meer in de Ridderzaal. Er is een kantine in de Tweede Kamer waar iedereen door elkaar heen eet. Wachten tot de hoogste in rang gegeten heeft, hoeft ook niet meer. Als je geluk hebt, zie je hoe een politicus tomatensoep eet, in plaats van bever. Al weet ik niet zeker waar de balletjes van gemaakt zijn.

Het Binnenhof is ook een toeristische plek geworden, en daar hoort natuurlijk ook eten bij. Gelukkig is er een viskraam bij de poort en is het ijskarretje in het midden van het Binnenhof ook weer terug. Heb je ergens zin in? Dan kijken we meteen even naar de gerenoveerde gebouwen. Wat kan er een hoop veranderen in een paar honderd jaar tijd, hè?

Het is nu bijna lunchtijd. Je zult zien dat de gebouwen straks leegstromen. Ambtenaren lopen tijdens de lunchpauze graag een rondje om de Hofvijver met een boterham in de hand. Op de plek die ooit een moestuin en een reigerbos was, is eten nog altijd belangrijk. Daar zit nu namelijk het Plein: dé borrelplek van Haagse ambtenaren.

Hoewel er veel veranderd is, is de rol van eten nog steeds hetzelfde. Alleen gebeurt het nu een stuk minder sjiek dan vroeger, maar eten en drinken heeft nog altijd een sociale functie. Met name het kopje koffie speelt daar een grote rol in. Een vergadering zonder koffie is bijna niet meer voor te stellen. Daarover gesproken, bakkie doen….. of toch liever chocolademelk ?