Verrassingen achter de kelderwand en onder de vloer van de Hofkapel

Alleen op die plekken waar de onderzoekers meer te weten konden komen over de opbouw van de wanden, muren en eventueel holle ruimtes onder de vloer van de voormalige Hofkapel, werden gaten (diameter 15 centimeter) geboord. Deze plekken waren al eerder bepaald op basis van scans in overleg met onder andere monumentenzorg van de gemeente Den Haag, archeologen, bouwhistorici en constructeurs. Het doel van dit inpandige onderzoek is om met een kleine camera vast te leggen en te registreren hoe de ruimtes achter de gaten eruit zien om zo nog meer te weten te komen over de geschiedenis van de Hofkapel.

Grafkelder met resten van grafkisten

Bij het eerste gat, zo’n beetje aan de oostzijde van de Hofkapel, was het raak. De archeologen van de gemeente Den Haag, die dit onderzoek begeleiden om te voorkomen dat de bodem ernstig wordt verstoord, waren verbaasd over de vondst. Archeoloog Brecht Cornelisse hierover: “De verwachting was dat onder de vloer van de Hofkapel, na een grondige verbouwing in 1770 en 1879, alleen zand en puin zou liggen, maar niets was minder waar. Nadat er een gat was geboord in de betonnen vloer en we nog wat zand hadden weggehaald, troffen we daaronder een baksteen gemetselde laag aan. Dat leek al heel erg op de bovenkant van een gewelf en toen we daar doorheen waren, troffen we een holle ruimte aan. Via de camera konden we zien dat dat een grafkelder was met resten van grafkisten. Dat deze er zo compleet uitzag, is wel heel bijzonder.”

Een grafzerk uit 1556

Bij een ander gat, dit keer in de kelderwand van een naastgelegen kelder, werd in een holle ruimte een grafzerk gevonden, met de naam daarop van Maria, weduwe van Mr. Vincent Cornelisz Van Mierop, thesaurier-generaal van de keizerlijke domeinen, die in 1556 was overleden. Bouwhistoricus Hein Hundertmark vertelt hierover dat deze vondst ons leert dat achter dit gat zerken liggen van de oorspronkelijke kapel die ooit een keer verplaatst zijn. “Het is heel belangrijk om te constateren dat de zerken er nog zijn. Meer dan 100 jaar geleden is al een beschrijving gemaakt. Maar er is niet beschreven of de zerken zijn opgeruimd of op hun plek zijn blijven liggen of dat ze zijn verplaatst. Met deze vondst kun je nu de conclusie trekken dat er op zijn minst één zerk is verplaatst en als een soort archeologisch monument bewaard is gebleven onder de grond.”

Bouwnaad uitbreiding Hofkapel

Nadat eerder al de kelderkasten voor de kelderwand en delen van het stucwerk waren weggehaald, kon ook goed naar het muurwerk van de funderingsmuren van de Hofkapel gekeken worden. Hein Hundertmark: “We wisten dat de oorspronkelijke kapel uit 1289 in 1453 was uitgebreid. Maar we hebben nog nooit zo precies de bouwnaad tussen die twee bouwdelen, die van onder tot boven loopt, aangetroffen. We kunnen nu ook zien dat men voor de uitbreiding uit 1453 op funderingsniveau bakstenen heeft hergebruikt van de oude kopse gevel van de Hofkapel. Dat zijn dus 13de eeuwse stenen in een 15de eeuwse context.”

De bouwhistoricus weet dat in het verleden al veel over de Hofkapel is geschreven, “Maar met dit onderzoek kunnen we het echt vastleggen en goed documenteren. Om vervolgens  te kunnen zeggen of wat destijds werd gezegd, of dat wel of niet klopt. Dat is waar het om gaat. Zo kun je een geschiedkundig verhaal bevestigen of juist niet. Hierdoor krijg je een betrouwbaar historisch verhaal over de bouw van de Hofkapel en daarmee over de geschiedenis van het Binnenhof.”

Hoe nu verder?

Het onderzoek buiten naar de bodem onder het gesloopte deel van de Hofkapel aan het Binnenhof uit 1879 en het inpandige onderzoek naar de bodem onder de vloer van de begane grond is nu nagenoeg afgerond. Eind november, begin december wordt er buiten nog archeologisch onderzoek gedaan aan de westzijde van de voormalige Hofkapel, zeg maar bij de uitbouw van het Mary Stuartkabinet uit de 17de eeuw. Dat kon deze zomer niet omdat daar eerst andere werkzaamheden moesten plaatsvinden.

Nu worden alle sporen/vondsten van het onderzoek buiten en binnen zorgvuldig geanalyseerd en gedocumenteerd en over ongeveer twee jaar gepresenteerd. Afhankelijk van die resultaten en bevindingen kan eventueel nog bekeken worden of er nog een vervolgonderzoek moet komen en in welke vorm.

Wat wel eerder uitgevoerd zou kunnen worden is een zogenaamde gezichtsreconstructie van enkele intacte schedels die bij het archeologisch onderzoek buiten bij de voormalige Hofkapel zijn gevonden. Mits de juiste specialisten hiervoor beschikbaar zijn.