Architect Marc van Roosmalen: 'Het Binnenhof is hartstikke Hollands, dat maakt het zo leuk'
‘Als levend politiek bedrijf én als historische blauwdruk van de politieke geschiedenis van Nederland is het Binnenhof uniek’, zegt Marc van Roosmalen, coördinerend architect (Rijksvastgoedbedrijf) van de Binnenhofrenovatie. Functionele verbeteringen aangrijpen om ook de kwaliteit van het monument te verbeteren, dat is de kunst. 'De renovatie is een volgend hoofdstuk in een eeuwenlange, boeiende traditie.'
Steeds verrassingen
Van Roosmalen loopt als architect al zo'n vijftien jaar rond op het Binnenhof. De eerste jaren was zijn taak vooral om de kwaliteit van het lopende onderhoud te borgen en functionele wensen te vertalen in oplossingen die recht doen aan het Binnenhof. Op die manier leerde hij bijna alle hoeken en gaten van het complex kennen. ‘Maar’, zegt hij, 'ook voor mij heeft het Binnenhof nog steeds verrassingen in petto'.
Typische doorgangetjes
Met al die kennis kan hij nu, als coördinerend architect van de renovatie van de Tweede Kamer, de deelarchitecten inhoudelijk stimuleren om nog eens na te denken over hun plannen. Van Roosmalen: ‘Vaak zet je mensen op een spoor.' Een voorbeeld: het voormalige Comptoir-Generaal van de Staten van Holland, een kantoor uit het eind van de 18e eeuw, is een onderdeel van dat historische Binnenhof-biotoop met al zijn typische doorgangetjes. ‘Gangetjes die de gebruikers erg waarderen', zegt Van Roosmalen. ‘Zo kun je je er ongezien doorheen bewegen. Eerst kreeg dat patroon van gangetjes in het ontwerp voor de renovatie niet de aandacht. Uiteindelijk gaan we bij de renovatie nu toch een historische koppeling maken over de Hofpoort. Er wordt dan een doodlopende gang doorgetrokken. En zo wordt het wandelcircuit weer verbeterd.'
Lichtontwerpers
Ander voorbeeld: de verlichting. De historische stijlkamers van het Binnenhof, divers als ze zijn, vragen om een doordachte verlichting die recht doet aan het interieur. Van Roosmalen: 'We hebben nu een team lichtontwerpers dat weet hoe je een historische omgeving respectvol aanlicht en de architecten gaan helpen. Dat soort kwalitatieve aspecten agendeer ik vaak.'
Historische bibliotheek
Neem de prachtige Handelingenkamer in het voormalige departement van Justitie, tegenwoordig gebouw J van de Tweede Kamer. Die historische bibliotheek is helemaal ontworpen op daglicht. Daar hangen tl-bakken. Je kijkt daar bij binnenkomst vreselijk in. Ze geven ook nog eens verkeerd licht. Nu gaan we dat goed doen: stijlvol, maar ook functioneel en duurzaam.'
Mary Stuart-kabinet
Van Roosmalens favoriete stijlkamer - 'als ik een vergadering heb, probeer ik dat altijd daar te doen' - is het Mary Stuart-kabinet. Een uitbouw op de tweede verdieping van de Eerste Kamer die aan drie zijden uitzicht biedt op het Binnenhof. Het is in de zeventiende eeuw gebouwd als onderdeel van het appartement voor de echtgenote van stadhouder-koning Willem II. Een juweeltje, met het beschilderde en gewelfde houten plafond met gouden grotesken.
De oorspronkelijke wandbespanningen liggen in het depot van het Rijksmuseum, maar zijn te kwetsbaar om terug te plaatsen. In plaats daarvan hingen er tot voor kort goedkope dundoeken met prints die refereren aan oorspronkelijke afbeeldingen.
De wens is leidingen die nu dwars over de wand lopen onder te brengen in een nieuw tracé. Daarna kunnen de plinten en kroonlijsten worden hersteld en komen er kwalitatieve kopieën op een natuurlijker doek. ‘Het resultaat’, zegt Van Roosmalen, ‘komt dan dicht in de buurt van een hoogwaardige replica. En zo komt deze bijzondere stijlkamer weer tot klank’.
Waslijst
Nederlandse architecten blinken uit in creatief nadenken om met relatief weinig geld zoveel mogelijk kwaliteit te creëren, vindt Van Roosmalen. Het is een kwaliteit die goed van pas komt bij de Binnenhofrenovatie, die als trefwoorden 'sober en doelmatig' meekreeg. De kunst is om de waslijst aan technische en functionele verbeteringen aan te grijpen om de monumentale en architectonische kwaliteit van het Binnenhof op zijn minst te behouden en waar mogelijk te verbeteren.
Haalbaar
'Renovatie is het mooiste vak', zegt Van Roosmalen. 'We zitten aan de top van wat de techniek kan, op het gebied van IT en duurzaamheid, noem maar op. En tegelijkertijd is het ook heel ambachtelijk. En daarbij kijk je steeds: uit welke tijd stamt deze ruimte, hoe wil je hem straks gebruiken en wat is haalbaar?'
Op die manier zal de renovatie vooral een manier zijn om het cultureel erfgoed op het Binnenhof te conserveren. Maar waar een luchtbehandelingsinstallatie komt, zal het klimaat straks beter zijn voor het historische interieur. Als een gipswand moet wijken voor nieuwe kabels en leidingen, kan daarvoor in de plaats een nieuwe wandbespanning komen met een mooie, passende stof. En waar de renovatie kansen biedt om historische accenten uit te lichten, zullen de architecten dat niet laten. 'Recent hebben we de in onbruik geraakte, in de wand ingebouwde boekenlift van de Handelingenkamer ontdekt. Die wordt straks voor een stukje weer zichtbaar gemaakt.
'Hartstikke Hollands’
'Het Binnenhof is hartstikke Hollands', zegt Van Roosmalen. 'Dat maakt het zo leuk. Alleen al het feit dat je je afvraagt wat nou de hoofdingang is. Allemaal gelijkwaardige voordeuren, dat is zo Hollands als het maar kan. Net als het Torentje, het werkvertrek van onze premier. Heel bescheiden naar internationale maatstaven, maar helemaal passend in onze volksaard. Het Binnenhof, dat is acht eeuwen geschiedenis. Zonder het allereerste begin, het jachtslot van de graven van Holland, had Den Haag vandaag niet eens bestaan. Iedereen heeft zoveel gevoel bij dit levende, historische complex. De renovatie is een volgend hoofdstuk in een eeuwenlange boeiende traditie.'
Publicatie 22 oktober 2021, auteur Lars Kuipers