Programmamanager Marinelle Markus: 'De Binnenhofrenovatie is heel goed voor het monument'
Het Binnenhof is uniek, als monument van de Nederlandse geschiedenis waar het hart van de democratie nog altijd klopt. ‘De renovatie van het Binnenhof is vooral functioneel, maar bewijst tegelijk het monument een dienst’, vertelt programmamanager Marinelle Markus. 'Voor restauratie is geen ruimte, maar achter de schermen gebeurt heel veel.'
Hectisch
Het project renovatie Binnenhof is hectisch, zo lang als Markus zich kan herinneren. Maar sinds de Tweede Kamer begin dit jaar opnieuw instemde met de verhuizing, kwam het hele project in de hoogste versnelling om de verhuizing naar de tijdelijke huisvesting en de overdracht van het Binnenhof aan de aannemers te organiseren. Prinsjesdag was een belangrijk ijkpunt, als startmoment voor de renovatie.
Bijzondere combinatie
Sinds 2007 is Marcus al bezig met het beheer van het Binnenhofcomplex. In al die jaren leerde ze het complex en zijn gebruikers door en door kennen. ‘De bijzondere combinatie van het hart van onze parlementaire democratie en de cultuurhistorische waarde van de gebouwen maakt het werken in deze omgeving speciaal’, vertelt Markus. ‘Het is zó bijzonder dat iedereen hier de minister-president, bewindslieden en parlementariërs tegen het lijf kan lopen. En de gebouwen vertellen veel over de geschiedenis van Nederland.'
Markus' favoriete deel van het complex is het oude ministerie van Justitie op de hoek van het Plein. 'Als je daar door de gangen wandelt, ervaar je een heel bijzondere sfeer en grandeur én zie je tegelijk het politieke werk in bedrijf.’
Functionele verbeteringen
Sober en doelmatig, dat zijn de twee begrippen die de Binnenhofrenovatie kenmerken. Voor 70 procent, benadrukt Markus, draait de Binnenrenovatie om het vervangen van technische installaties: IT, ventilatie, elektra en brandveiligheid. Zaken die maken dat het hoofdkwartier van de democratie de komende decennia goed kan blijven functioneren en goed te onderhouden is. Belangrijk zijn ook duurzaamheidsmaatregelen en de functionele verbeteringen aan het gebouw. De toegangen bijvoorbeeld. Die moeten voldoen aan de nieuwste veiligheidseisen maar tegelijk ook meer Binnenhofbezoeken mogelijk maken.
Niet restaureren, maar conserveren
Voor het cultuurhistorisch erfgoed rond het Binnenhof geldt: niet restaureren, maar conserveren. 'Als je na de renovatie terugkomt, zul je niet het gevoel hebben: wat is dit mooi gerestaureerd', zegt Markus. 'Daar is in het budget geen ruimte voor. Loszittende betimmeringen zetten we weer vast. Maar er zijn bijvoorbeeld ook originele wandtapijten en historische plafonds die ooit uit het Binnenhof zijn weggehaald en al een hele tijd elders in opslag liggen. Die brengen we nu niet terug in het gebouw.'
Het klimaat
Tegelijk, legt Markus uit, biedt de renovatie wél volop kansen om erfgoed te beschermen. 'Achter de schermen gebeurt veel. Heel veel kamers hebben nu geen klimaatinstallatie. Áls er al klimaatinstallaties zijn, gaat het vaak om losse units in de ruimte of tussen de dakvlakken. Dat gaat ten koste van de uitstraling. Na de renovatie zal het binnenklimaat verbeterd zijn, zodat waardevolle interieurs behouden blijven. Waar nodig herstellen we gebruiksschade en ook plafonds, houtwerk en glas in lood. En we pakken de renovatie zo aan dat toekomstige restauraties mogelijk blijven. Op die manier hopen we binnen de kaders van het project de goede afweging te maken voor het monument en de gebruikers.'
Historische stijlkamers
Een groot deel van het cultuurhistorisch erfgoed op het Binnenhof bevindt zich in de 96 meest historische stijlkamers. Die stijlkamers krijgen een speciale behandeling. Stuk voor stuk zijn ze uitgebreid geïnventariseerd en beschreven. Alle historische interieurstukken die los of demontabel zijn, gaan in de opslag nadat ze eerst zorgvuldig zijn gedocumenteerd, ingepakt en gelabeld. Een apart project zijn de beschermende maatregelen voor de vaste waardevolle onderdelen van het interieur, zoals schouwen, trappen, vloeren, plafonds en dergelijke. Ook deze onderdelen worden in kaart gebracht, waarna de inventarisatie als advies aan de aannemers wordt meegegeven om schade of verlies tijdens renovatie te voorkomen. Daarnaast wordt eerst een nulmeting gedaan voor het echte werk begint, zodat na afloop is na te gaan of de aannemer correct oplevert.
Verrassingen
Na Prinsjesdag, als de gebruikers van het Binnenhof zijn vertrokken, is het tijd om te kijken wat zich allemaal onder de vloeren en achter de wanden bevindt. De kans op verrassingen is groot, voorspelt Markus. Ze vertelt over een project waar om veiligheidsredenen een monumentaal Italiaans stucplafond in de Mauritstoren moest worden hersteld. 'Toen bleek een spantbeen rot door een oude lekkage. Ook ontstond vertraging door oude verflagen die eerst verwijderd moesten worden voordat het plafond kon worden hersteld. In een omgeving als het Binnenhof werk je continu in een spanningsveld tussen het belang van de klant en het cultuurhistorisch erfgoed. Dat is soms lastig, maar vooral heel leuk. Want als het parlement er niet meer zou zitten, zou het Binnenhof het Binnenhof niet meer zijn.'
Wat is een stijlkamer?
Een stijlkamer is een vertrek met oorspronkelijke afmetingen/verhoudingen, waarin een ensemble van samenhangende interieurelementen uit een bepaalde tijd aanwezig is. Het gaat dus om het totaal: de ruimte, de aankleding en de meubels.
Het Binnenhof telt in totaal 96 stijlkamers. Sommige daarvan zijn beroemd, zoals de Ridderzaal, de Trêveszaal waar het kabinet vergadert en de vergaderzaal van de Eerste Kamer. Soms staan stijlkamers niet op zichzelf, maar horen ze historisch gezien bij elkaar. Ze vormen dan een 'appartement', een Frans concept dat overwaaide naar Den Haag en dat op verschillende plekken op het Binnenhof terug is te vinden.
De meeste stijlkamers zijn historisch, maar er zijn ook moderne: de plenaire vergaderzaal van de Tweede Kamer bijvoorbeeld. Die dateert uit 1992, maar valt overduidelijk onder de definitie.
Publicatie 3 december 2021, auteur Lars Kuipers