Archeologen enthousiast over bijzondere vondsten op het Binnenhof
Het Binnenhof is al honderden jaren het centrum van de parlementaire democratie en een icoon van de vaderlandse geschiedenis. Dat de archeologen daar hun werk mogen doen, leidde bij het team van archeologen van de gemeente Den Haag tot enthousiaste reacties. Zij deden een aantal weken onderzoek naar de bodem onder het gesloopte deel van de Hofkapel aan het Binnenhof uit 1879. Door dit onderzoek hebben de archeologen veel meer geleerd over hoe het gebied er uitzag in de late prehistorie, inzicht gekregen in de opbouw van de zuidgevel van de Hofkapel en de begravingen (skeletten) die gevonden zijn.
Bekijk hier de beelden van het onderzoek
(Beeldtitel: Binnenhof Renovatie. Onderzoek grafkelder Hofkapel. Mignonne Lenoir:)
OPGEWEKTE MUZIEK
MIGNONNE LENOIR: Ik ben zeer tevreden over het verloop van het onderzoek.
We hebben heel veel mooie dingen mogen onderzoeken
en we hebben daar ruim de tijd voor gehad.
Dat heeft ons echt wel perspectief geboden om dingen extra uitgebreid te onderzoeken.
Het doel van het onderzoek buiten was vooral om de fundering in kaart te brengen
en om resten van de Hofkapel die nog onder de grond aanwezig zijn, te onderzoeken.
ANDJELKO PAVLOVIC: De meest bijzondere vondst zijn die graven,
maar die moeten straks door een fysisch antropoloog bekeken worden.
Daarnaast zijn er de aanwezige funderingen zelf,
met name de fundering van de zuidzijde van de Hofkapel,
waarvan we ook hebben kunnen vaststellen hoe die precies ontstaan of gemetseld is.
Voor de eerste rij stenen op het duin hebben ze het duinreliëf gevolgd
en de eerste acht, negen rijen stenen
hebben ze zonder metselspecie gewoon op elkaar gestapeld.
Vervolgens zijn ze gaan metselen.
Op een gegeven moment zijn ze scheef uitgekomen, vanwege die ondergrond.
Toen hebben ze dat gerepareerd met hele dunne laagjes steen
en dikke lagen mortel, een zogenaamde varkenslaag,
zodat je boven het maaiveld heel mooi recht, horizontaal uitkomt
en door kan metselen tot aan de dakrand.
Dat vind ik een van de mooiste dingen die we hebben ontdekt: de nieuwe inzichten.
De meest bijzondere vondsten van het Binnenhof zijn voor mij persoonlijk:
de opbouw van het duin, dus waar het Binnenhof op is gebouwd,
want dat vertelt het verhaal van niet alleen de Ridderzaal,
van het ophogingspakket en zo, maar ook van het leven daarvoor.
Wat ik ook heel erg bijzonder vond: één begraving had nog kledinghaakjes.
Al het textiel was al vergaan,
alleen het botmateriaal was er nog en dus nog een aantal van die kledinghaakjes
waarmee de kleding dus dicht moet zijn gemaakt.
(Iemand fotografeert een skelet.)
Van de intacte schedels die we hebben aangetroffen,
zouden we graag een gezichtsreconstructie laten maken.
Dat kan op verschillende manieren.
ANDJELKO: Er zijn bedrijven die een gezichtsreconstructie analoog doen.
Dan gaan ze op een schedel allerlei pennen prikken
en dan vullen ze dat op met spiermassa en vervolgens huid en haar.
Een andere methode is dat je de schedel 3D inscant
en dat je door middel van een computerprogramma
een soort reconstructie doet.
Maar er zijn twee mogelijkheden en we gaan nog allemaal uitzoeken hoe dat precies gaat
en wie we als specialist in huis gaan nemen.
MIGNONNE: We hopen over het botmateriaal, dus de begravingen,
redelijk snel een rapport uit te brengen.
Maar alle grote archeologische lijnen kunnen we eigenlijk pas gaan rapporteren,
of wat over vertellen, als we alles hier op het Binnenhof hebben opgegraven.
ANDJELKO: Er is nog een stuk daar aan de westzijde van de voormalige Hofkapel,
namelijk de uitbouw, het William- en Mary-logement uit de zeventiende eeuw,
Omdat daar nog allerlei andere werkzaamheden moeten gebeuren,
hebben we dat in deze fase niet kunnen doen,
dus dat gaan we met een beetje geluk over een paar maanden weer oppakken.
Daarna is het de bedoeling dat we een soort van analyse van het geheel gaan doen,
dat heet een evaluatie,
waarbij we gaan kijken op basis van het Programma van Eisen
wat we precies gaan uitwerken en door wie we het gaan laten uitwerken.
Dat kan een proces van één, twee jaar zijn, misschien langer.
MIGNONNE: Als ze binnen gaan onderzoeken, zijn we daar natuurlijk bij.
We gaan dan meekijken met de mannen die de camera's door de muren gaan stoppen.
We zijn heel erg benieuwd wat daar uitkomt, we hebben echt geen idee.
We denken dat er wellicht nog een kleine ruimte aanwezig is,
maar dat het merendeel zal bestaan uit zandgrond.
Maar het is natuurlijk heel erg interessant om te kijken wat voor zandgrond
en welke openingen er zijn en of er nog grafkeldertjes aanwezig zijn.
Ik vond persoonlijk dat dit onderzoek wel echt supergaaf was,
want ik heb nog nooit zo samengewerkt met publiek
en dat het zo toegankelijk was voor iedereen.
Dat vond ik erg bijzonder, en daar hebben we allemaal wat van mogen leren.
We hoorden ook heel vaak mensen aan het hek vertellen
wat ze hadden gelezen over de opgraving zelf
en die kwamen ook echt kijken om het met eigen ogen te zien.
Dat was wel heel erg leuk.
Ik heb ook gesprekken gevoerd met mensen, die waren ook enorm enthousiast.
Het publiek was heel erg gevarieerd, dus het waren buitenlandse toeristen,
maar dus ook echt Hagenezen, Hagenaars die kwamen kijken naar hun erfgoed.
En ik ben ook echt superblij dat ik hier op het Binnenhof mag opgraven,
want ik ben zelf een Hagenees en ik vind het heel bijzonder
om m'n eigen geschiedenis bloot te leggen, te documenteren en te mogen vertellen.
ANDJELKO: Het Binnenhof is natuurlijk 'n icoon van onze vaderlandse geschiedenis.
Het is al honderden jaren het centrum van onze parlementaire democratie.
Als archeoloog van de afdeling Archeologie van de gemeente Den Haag
is er niks mooiers dan hier onderzoek te mogen doen.
Dus dit is echt een pluim op mijn carrière.
(Hij glimlacht. Versnelde beelden van mensen met oranje veiligheidshesjes aan die buiten op het Binnenhof druk bezig zijn met het afronden van het archeologische onderzoek. Als ze uiteindelijk vertrekken, blijft het terrein verlaten achter.)
DE OPGEWEKTE MUZIEK SPEELT VERDER TOT HET EIND VAN DE VIDEO
(Beeldtekst: Binnenhof Renovatie. Onderzoek grafkelder Hofkapel. binnenhofrenovatie.nl.)
Gesprek aan het hek
“Niks mooiers dan dat we op het Binnenhof onderzoek mogen en kunnen doen” en “dat ik hier onze geschiedenis mag blootleggen, kan documenteren en er over kan vertellen." Zomaar twee reacties van de archeologen Andjelko Pavlovic en Mignonne Lenoir. Dit onderzoek sluit dan ook precies aan bij de ambitie van het kabinet om meer aandacht te besteden aan historische plaatsen. Ook kon dit onderzoek invulling geven aan de motie van het Tweede Kamerlid Beckerman om mensen veel meer bij archeologisch onderzoek te betrekken, zowel digitaal als fysiek.
Mignonne Lenoir hierover: “We hoorden heel vaak mensen aan het hek vertellen wat ze hadden gelezen over de opgraving zelf. Ook kwamen zij echt kijken om met eigen ogen te zien hoe het archeologisch onderzoek in zijn werk ging. Dat was echt heel erg leuk. In de gesprekken die ik met hen had, waren ze enorm enthousiast. Het publiek was heel erg gevarieerd. Buitenlandse toeristen, maar ook Hagenezen en Hagenaars die naar hun erfgoed kwamen kijken.”
Duinreliëf
Naast de graven en de funderingen uit de 15de en 16de eeuw vond Andjelko Pavlovic de opbouw van de zuidgevel uit de 13de eeuw heel bijzonder. “We hebben vastgesteld dat de bouwers bij de bouw van de gevel het duinreliëf hebben gevolgd. Dat betekent dat ze eerst acht, negen rijen stenen hebben gestapeld en daarna enkele rijen tot net onder het toenmalige maaiveld hebben gemetseld. Het muurwerk liep daardoor niet helemaal waterpas omdat ze het duin hadden gevolgd. Vervolgens hebben ze dat gerepareerd met een dunne laag steen en mortel. Daarna kwamen ze boven het maaiveld heel mooi recht horizontaal uit, waardoor ze recht tot de dakrand door konden metselen. Dat vind ik persoonlijk wel een heel mooi nieuw inzicht wat betreft de bouw van de Hofkapel.”
Kledinghaakjes
Ook voor Mignonne Lenoir was het inzicht in de originele grondopbouw heel interessant. “De opbouw van het duin, dus waar het Binnenhof op is gebouwd, vertelt niet alleen het verhaal van het Binnenhof, maar ook over het landschap en leven daarvoor. En wat ik ook wel heel bijzonder vond, waren de kledinghaakjes die we bij een begraving vonden. Het textiel was vergaan en bij het bot vonden we deze haakjes waarmee de kleding dus dichtgemaakt moet zijn.”
Gezichtsreconstructie
Alle sporen/vondsten van de afgelopen weken zijn zoals gewoonlijk bij archeologisch onderzoek gefotografeerd, gescand en gedocumenteerd. Het kan nog wel twee jaar duren voordat alle vondsten als geheel, na een zorgvuldige analyse, worden gepresenteerd. “We moeten nog een stuk aan de westzijde van de voormalige Hofkapel, zeg maar bij de uitbouw van het Mary Stuartkabinet uit de 17de eeuw, opgraven. Dat kon nu niet omdat daar eerst andere werkzaamheden moeten plaatsvinden."
"Wat waarschijnlijk wel sneller kan, is dat van enkele intacte schedels een zogenaamde gezichtsreconstructie uitgevoerd kan worden. Dat kan op verschillende manieren: zowel op een analoge, fysieke manier of via een digitale 3D-reconstructie. Dat gaan we samen met specialisten nog uitzoeken. Hopelijk kunnen we dat rapport aan het einde van dit jaar, begin volgend jaar opleveren, maar mensen moeten ook beschikbaar zijn om dit specialistische werk op korte termijn te kunnen doen,” aldus Andjelko Pavlovic.
Vervolg
Eind augustus gaat het onderzoek onder de Hofkapel binnen de huidige bebouwing verder, waarbij door middel van scans en boringen (kijkgaten) gekeken zal worden of er onder de voormalige Hofkapel nog een grafkelder of kleine grafkeldertjes aanwezig zijn of alleen maar zand.
