Onderzoek kabels- en leidingeninfrastructuur Binnenhofterrein

In aanloop naar de Binnenhofrenovatie zijn dit voorjaar en in de zomer proefsleuven gegraven. Het onderzoek naar de kabels- en leidingen-infrastructuur onder het Binnenhof is onlangs afgerond. ‘We inventariseren wat er onder de grond ligt, van welke gebouwdelen of nutsbedrijven dat is en of dit overeenkomt met informatie die we al hebben’, zegt Wouter Berends, technisch manager ondergrondse infrastructuur bij het Rijksvastgoedbedrijf (RVB).

Bouwvakkers aan het werk op het Binnenhof
Beeld: Bas Kijzers

Melding bij KLIC

Het graven van de proefsleuven is stapsgewijs, op verschillende plekken op en rond het Binnenhof, zoals bij de toegangspoorten, de Hofplaats en het Buitenhof. Door een melding vooraf - van het RVB - bij de kadasterdienst Kabels en Leidingen Informatiecentrum (KLIC) weet het betreffende nutsbedrijf dat er gegraven gaat worden. Combinatie De Kroon krijgt gegevens van het nutsbedrijf, zodat hij weet waar én hoe te graven om eventuele schade aan kabels en leidingen te voorkomen.

Beeld: Serdar Sarica van Visser & Smit Hanab (onderdeel Combinatie de Kroon)
Proefsleuven graven

Infrastructuur

De infrastructuur van kabels en leidingen onder het Binnenhof is niet eenvoudig. Het rioolstelsel is in beheer van het RVB. Dunea beheert de waterleidingen. En netwerkbedrijven, zoals Stedin gaan over de elektra en gasleidingen. Ook zijn een aantal stroomkabels in beheer van de gemeente Den Haag. ‘We kunnen tijdens de Binnenhofrenovatie niet zomaar leidingen omleiden of kabels doorknippen. Je wilt niet dat dan de binnenstad zonder water of elektriciteit komt te zitten. Het is daarom belangrijk om eerst onderzoek te doen’, aldus Berends.

Goed beeld

Hij geeft aan dat tot nu toe van zo’n 95% van de kabels en leidingen een goed beeld is van welke nutsbedrijven en providers ze zijn. Het helpt dat gegevens hiervan in het kadaster staan. Het is minder goed te traceren wat werkelijk tot een bepaald gebouwdeel behoort, omdat er door de jaren heen veel kabels en leidingen zijn bijgekomen. ‘We gaan nu een plan maken van hoe de kabels en leidingen tijdens de Binnenhofrenovatie komen te liggen. Dit plan is in afstemming met de betrokken beheerders en gebruikers’, zegt Berends.

Bouwvakkers bezig met bestrating op het Binnenhof
Beeld: Bas Kijzers
Het dichten van een proefsleuf

Energievoorziening

Hij geeft aan dat de onderzoeksgegevens naast de plannen van de Binnenhofrenovatie worden gelegd. Berends: ‘We weten dan welke nutsvoorzieningen we kunnen laten liggen, moeten verleggen of verwijderen. Voor de renovatie is het nodig eerst kabels en leidingen te verleggen. Daarna pas kan de technische hoofdstructuur voor de energievoorziening worden aangelegd.’

Geglazuurde tegel met mangaanoxide, eind 13e eeuw
Beeld: Afdeling Archeologie, gemeente Den Haag

Archeologische vondsten

Op een historische plek als het Binnenhof kom je wanneer je gaat graven onherroepelijk dingen tegen. De gemeente Den Haag heeft het Binnenhof geclassificeerd als een ‘waarde-archeologie 1’-gebied. Het is daarom noodzakelijk het graafwerk zorgvuldig te doen, onder toezicht van de afdeling Archeologie van de gemeente. Archeoloog Andjelko Pavlovic: ‘We hebben onlangs – aan de zijde van de Tweede Kamer - een bijzonder vloertegeltje van eind 13e, begin 14e eeuw gevonden. Een geglazuurde tegel met mangaanoxide, onderdeel van een kleurrijke mozaïekvloer. Waarschijnlijk uit de periode dat de graaf van Holland hier verbleef. Armen woonden vroeger op lemen vloeren.’

Keramiek 15e eeuw

Ook is er keramiek gevonden uit de 15e eeuw. Zoals een kan van steengoed. De afdeling archeologie van de gemeente Den Haag onderzoekt en omschrijft dergelijke vondsten. Ook gebruikt ze kwalitatief goede vondsten voor tentoonstellingen en educatieve doeleinden. Uiteindelijk gaan de vondsten naar het gemeentedepot. Het RVB bekijkt samen met de gemeente Den Haag of de tijdens de renovatie gedane vondsten direct kunnen worden tentoongesteld. 

Kan van keramiek en potscherven, 15e eeuw
Beeld: Serdar Sarica van Visser & Smit Hanab (onderdeel Combinatie de Kroon)

Oorsprong

‘Door allerlei bouwactiviteiten door de eeuwen heen wordt de grond verplaatst. Daardoor weet je vaak niet wat de oorspronkelijke plaats van een vondst is. Bij het kabels- en leidingenonderzoek is niet diep gegraven. Als je echter wel dieper graaft, zoals bij een funderingsonderzoek, is de oorsprong van een vondst beter in te schatten. Zelfs sporen van een boerenakker of greppel - uit de prehistorie - zijn in het oorspronkelijke duinzand bloot te leggen’, aldus de archeoloog.

Archeologisch rapport

De funderingen van de gebouwen geven een goed beeld van hoe het Binnenhof er door de eeuwen heen uitzag. Maar het zijn nu nog onsamenhangende puzzelstukjes. Je weet ook niet of iets oorspronkelijk een keuken, woon- of slaapkamer was. Van de 15e eeuw en eerder zijn er namelijk geen plattegronden. Pavlovic: ‘Pas aan het eind van de Binnenhofrenovatie – na analyses van alle onderzoeken – hebben we een totaalbeeld en maken we een archeologisch rapport op.’